Nagroda Literacka przyznawana jest przez Związek Pisarzy Polskich na Obczyźnie przyznawana od 1951 r. Była jedną z pierwszych nagród literackich, przyznawanych pisarzom, którzy po wojnie nie zdecydowali się na powrót do Polski, bo laureatem mógł być polski pisarz stale mieszkający poza granicami Kraju, podzielający stanowisko niepodległościowe emigracji.
Nagradzanie twórczości literackiej było próbą kontynuowania przedwojennych form życia kulturalnego, które zostały przerwane przez wojnę. Należy pamiętać, że wielu znanych i uznanych pisarzy zmuszonych zostało do zaniechania pracy twórczej, łapiąc prace, pozwalające utrzymać się przy życiu. Rozproszyli się też po świecie, co utrudniało kontakty z innymi pisarzami. Nagroda – mówił Tymon Terlecki – „chroniła przed samotnością”.
W Londynie zaraz po wojnie zamieszkało na stałe lub czasowo sporo grono ludzi pióra, m.in. Maria Kuncewiczowa, Wacław Grubiński, Ferdynand Goetel, Stefania Zahorska, Zygmunt Nowakowski, Herminia Naglerowa, Tymon Terlecki, Melchior Wańkowicz. Byli to pisarze o dużym dorobku. Wkrótce też pojawili się nowi, którzy nie mieli szans na to, by zaistnieć (choćby z powodu wieku) przed wybuchem wojny i mieli ograniczone możliwości publikacji podczas trwania działań wojennych. Gdy tylko powstał Związek Pisarzy Polskich na Obczyźnie, zaczęto rozważać potrzebę stworzenia nagrody literackiej. Pierwszym mecenasem Nagrody Literackiej ZPPnO był Komitet Obywatelski Pomocy Uchodźcom Polskim w Wielkiej Brytanii. Pierwszy werdykt jury ogłoszono 14 lipca 1951 r., a nagrodę z rąk Tymona Terleckiego odebrała Herminia Naglerowa, pisarka starszego pokolenia (1890-1957) z dużym dorobkiem literackim i piękną kartą żołnierską. Kolejne nagrody przyznano również twórcom znanym i cenionym: Janowi Lechoniowi, Tymonowi Terleckiemu, Antoniemu Bogusławskiemu, Marianowi Czuchowskiemu. Wszyscy oni otrzymali nagrody za całokształt twórczości (w tej kategorii nagroda przyznawana jest do dnia dzisiejszego).
W 1954 r. ustanowiono Nagrodę Młodych dla dobrze zapowiadających się poetów, prozaików, krytyków i publicystów. Wśród młodych nagrodzonych w pierwszych latach znalazła się grupa poetów: Adam Czerniawski, Bogdan Czajkowski, Mieczysław Paszkiewicz, Florian Śmieja, w większości skupionych wokół nowych pism wychodzących w Londynie („Merkuriusz”, „Nowy Merkuriusz – Kontynenty”).
Zapis testamentowy pierwszej laureatki zagwarantował na kilkanaście lat, od 1957 roku, dodatkową Nagrodę im. Herminii Naglerowej za wybitne dzieło minionego roku wydawniczego. Było to wyróżnienie, które nadawało wydarzeniu kulturalnemu większą rangę, wprowadzało element niespodzianki, ściślej wiązało interesy pisarzy, czytelników i wydawców. Pierwszym laureatem tej nagrody był Czesław Miłosz, którego wyróżniono za książkę „Zniewolony umysł”. Wśród następnych nagrodzonych znaleźli się pisarze tej rangi co Ferdynand Goetel, Maria Danielewiczowa, Ignacy Wieniewski, Danuta Mostwin. Gdy wyczerpały się pieniądze z tego funduszu, wieloletn przyjaciel pisarki Mieczysław Chmielowski zapewnił trwanie nagrody jej imienia aż do 1988 r.
Z biegiem lat regulaminy nagród ulegały zmianie, a ich wysokość wahała się, mając powolną tendencję zwyżkową. W 1995 r. ówczesny prezes Związku Józef Garliński wprowadził klauzulę do jej dotychczasowego regulaminu, nagradzając pisarzy za popularyzację kultury polskiej na terenie krajów, w których mieszkali. Jej pierwszymi laureatami zostali: Ryszard Kazimierz Lewański z Włoch i Andrzej Nils Uggla ze Szwecji. Nagroda
Literacka ZPPnO jest obecnie, obok nagrody dla tłumaczy przyznawanej od 1927 roku przez PEN‑Club, najstarszą nieprzerwanie przyznawaną polską nagrodą literacką. Jej fenomen polega na ciągłości i przede wszystkim na jej społecznym mecenacie.
Od 2014 roku Związek Pisarzy Polskich na Obczyźnie przyznaje następujące nagrody: Nagrodę Główną — za całokształt twórczości dla polskiego pisarza stale mieszkającego poza Krajem — za popularyzowanie literatury i kultury polskiej na świecie. Nagrodę główną za całokształt twórczości, Nagrodę im. Włady Majewskiej za najlepszą książkę w minionym roku wydawniczym napisaną w języku polskim przez pisarza na stałe mieszkającego poza Polską lub za opracowanie naukowo-badawcze dotyczące literatury emigracyjnej bez względu na miejsce zamieszkania autora. Przyznawana jest także Nagroda za popularyzację kultury polskiej zagranicą.
Wysokość nagród literackich przyznawanych przez ZPPnO była bardzo różna, wahała się od £25 w latach 50. ubiegłego wieku do £500 obecnie.
