O „Pamiętniku Literackim” (t. LXIV/2022) w „Odrze”

Najnowszy numer londyńskiego „Pamiętnika Literackiego” (LXIV, grudzień 2022) rozpoczyna zestaw materiałów poświęconych szczególnej uroczystości: dokonanemu 22 czerwca ub.r. odsłonięciu w Stratford-upon-Avon pomnika Jana Kochanowskiego – czego inicjatorami byli Jolanta i Arkady Rzegoccy. Twórcą tej rzeźby jest Andrew Lilley. Działo się to w szczególnym miejscu, mianowicie w Anne Hathaway Cottage, ogrodzie poświęconym twórczości Williama Szekspira, gdzie znaleźć można m.in. kolekcję międzynarodowych rzeźb powiązanych z poezją, dramaturgią, muzyką i sztuką renesansu. Kochanowskiego i Szekspira łączyły jak pisze Marta de Zuniga w sprawozdaniu z tej uroczystości – zainteresowania podobnymi trendami ówczesnej filozofii i programami literackimi, Podobnie jak podejmowane w ich utworach tematy: siła namiętności, władza, sens cierpienia. Łączy ich też to, že obaj w swojej twórczości byli prekursorami, niedoścignionymi mistrzami pióra, których dorobek stał się podwaliną kultury i języka każdej z ich ojczyzn. Uroczystości towarzyszyło wystawienie Trenów w The Globe w reżyserii Jasona Morella, a o ich twórcy tak mówił w swoim wykładzie zatytułowanym- dość przewrotnie Jan Kochanowski Szekspir, Marlowe, Jonson i Donne poeta, slawista i tłumacz znany ze swoich publikacji także czytelnikom „Odry”, profesor Charles Kraszewski: Kochanowski poezją, i dramatem, treny i ody, a czego się obracało się w złoto. Autor tego wykładu Odprawę posłów greckich stawia na równi z Ryszardem II: Kochanowski ostrzega zarówno króla, jak elitę polityczną ówczesnej Polski przed rosnącą potęgą Moskwy. Sprawozdanie z przebiegu uroczystości połączone z wątkami dotyczącymi życia i twórczości Jana Kochanowskiego zamieszcza w „Pamiętniku” Ewa Kwaśniewska, podkreślając: Doprawdy nasze polskie życie przedziwnymi dziś w wędruje ścieżkami… Skoro w Gdańsku kocha się Szekspira, to w Stratfordzie kochać będziemy Kochanowskiego.

Zestaw materiałów związanych z wojną i sytuacją w Ukrainie – które wspiera wybór prac z wystawy Zrzeszenia Artystów Polskich w Wielkiej Brytanii APA (w tym dzieła m.in. Henryka Terpiłowskiego) – otwiera wstrząsający reportaż Tramwaj Kraków – Bucza poetki, dziennikarki, laureatki wielu nagród literackich, pochodzą z katastrofalnie zrujnowanej Buczy Julii Bereżko-Kamińskiej, która wraz z rodziną przeżyła ucieczkę z Ukrainy i znalazła schronienie w Krakowie. Warto miejscu zacytować towarzyszący temu tekstowi fragment Prawie piosenki o pokoju i wojnie krakowskiego krytyka i poety Józefa Barana: jest w naszych sercach pokój / chęć mnożenia dobra // jest skrytka zła / otwierana / na diabelski kluczyk (…) chwila nieuwagi / i kamyk / potrąci / lawinę // (…) w wojnę i pokój trwa gra/w tej grze stawką nasz świat. W rozmowie przyprowadzonej redaktor PL. Reginę Wasiak-Taylor prezes Towarzystwa Kultury Polskiej na Rówieńszczyźnie im. Reymonta, działacz polonijny Władysław Bagiński tak odpowiada na pytanie, czy w obliczu wojny z Rosją Polacy z Ukrainy zapominają o rzezi wołyńskiej: Nie sądzę, aby można było zapomnieć. Ale mieszkam i pracuję w samym środku dawnej tragedii i nie odczuwam, aby było jakieś niewłaściwe zachowanie Ukraińców wobec Polaków. Mam bardzo dobre relacje z władzami politycznymi i administracyjnymi. Nikt nie akcentuje sprawy rzezi wołyńskiej. A jak przychodzi rocznica 11 lipca – a wtedy UPA przeprowadziła czystkę w stu miejscowościach i wtedy zamordowano najwięcej Polaków – to wtedy większość ludzi się jednoczy.

W dziale poświęconym tematom poezji m.in. wybitny tłumacz, eseista i pisarz Adam Czerniawski, często goszczący na łamach londyńskiego, Pamiętnika, dokonuje nietypowej analizy znanej ballady Norwida: „Rozebraną” rozbieram ponownie, polemizując z opublikowanym wcześniej w innym czasopiśmie artykułem Poetessa dixit Zofia-artystka i Zofia-kobiet Adeli Kalinowskiej, która utrzymywała, że problematyka erotyczna znajdowała się na marginesie zainteresowań Norwida. Obok w bardzo wnikliwym i zajmującym artykule Krystyna Kardyni-Pelikanová pisze o obecności i znaczeniu twórczości Tadeusza Różewicza w Czechach. Ponadto w numerze czytelnicy znajdą wiele wartościowych tekstów pióra znanych z prac na temat polskiej kultury autorów: m.in. Jan Władysław Woś poświęca uwagę prawdom i zmyśleniom w opisach postaci Samuela Fryderyka Tyszkiewicza. Katarzyna Bzowska (c.d. historycznego materiału Chłopcy wyklęci), Adam Wierciński (Długi żywot mistyfikacji), Jan Stanisław Witkiewicz (Święty Sebastian w nogach tancerki). A również wiersze m.in. Katarzyny Zechenter i Waldemara Kontewicza, którego kanadyjski tom poezji omawia w dziale recenzji Andrzej Wołosewicz. W tymże dziale recenzji Jolanta Chwastyk-Kowalczyk zamieszcza fachowe omówienie (pt. Zrozumieć Brytyjczyków) jednej z najważniejszych książek o współczesnej Wielkiej Brytanii i jej literaturze tj. Brexitania, czyli coraz mniej zjednoczone królestwo Katarzyny Bzowskiej-Budd.

M.
.