paź 11, 2023
KBBK O M U N I K A T J U R Y
Po raz 72. zostały przyznane londyńskie Nagrody Literackie Związku Pisarzy Polskich na Obczyźnie. Jury w składzie: przewodnicząca Regina Wasiak-Taylor, prezes ZPPnO; ks. prof. Janusz Ihnatowicz, Houston, USA; dr Aleksandra Ziółkowska-Boehm, Wilmington, USA i dr Adam Wierciński, Uniwersytet Opolski, uprzejmie zawiadamia o wyłonieniu laureatów w 2023 r.:
Kazimierz Braun – dramaturg, reżyser, pisarz, wykładowca akademicki – otrzymuje nagrodę za całokształt twórczości.
Richard John Butterwick-Pawlikowski – historyk brytyjski – został nagrodzony za popularyzowanie kultury i historii polskiej w anglojęzycznym świecie.
Kazimierz Braun otrzymuje londyńską Nagrodę Literacką za całokształt twórczości, ze szczególnym uwzględnieniem działalności pisarskiej, teatralnej i naukowej po osiedleniu się w Stanach Zjednoczonych w roku 1985.
Urodzony 29 czerwca 1936 r. w Mokrsku Dolnym na Kielecczyźnie zdobył dwa dyplomy uniwersyteckie: filologii polskiej na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu (1958) oraz reżyserii dramatu w Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej im. Aleksandra Zelwerowicza w Warszawie (1962). Doktorat uzyskał na UAM w Poznaniu (1971), stopień doktora habilitowanego nauk humanistycznych (ze specjalnością: teatrologia) przyznano mu na Uniwersytecie Wrocławskim (1975). Ambitny i konsekwentnie egzekwowany plan kariery naukowej i artystycznej przerwała utrata pracy i stanowiska dyrektora we Wrocławskim Teatrze Współczesnym. Władze polityczne odsunęły Brauna za działalność opozycyjną. Prowadzony przez niego w latach 80. XX wieku cykl wykładów na kilku uczelniach w USA pozwolił mu na wyjazd do Ameryki. Od roku 1989 aż do emerytury pracował na University at Buffalo w stanie Nowy Jork, gdzie otrzymał tytuł profesora (w Polsce został profesorem belwederskim w roku 1992).
Wydał dotąd 77 książek, w tym: „A History of Polish Theater, 1939-1989”, Greenwood Press, Westport 1996; „Druga Reforma Teatru. Ludzie – Idee – Zdarzenia”, wyd. Volumen, Warszawa 2022; „Mój Ojciec”, wyd. A. Marszałek, Toruń 2023. Opublikował kilkaset szkiców z dziedziny historii i zagadnień warsztatowych teatru w języku polskim i angielskim. Wydaje tomiki poezji, prozy, zbiory dramatów i scenariuszy teatralnych, słuchowisk radiowych, pisze również powieści.
Od czasu debiutu reżyserskiego w 1961 wyreżyserował ponad 150 przedstawień teatralnych i telewizyjnych w Polsce, USA, Kanadzie, Irlandii, Niemczech. W życiorysie twórczym Brauna dominuje Norwid. Szalone zadanie, które wyznaczył sobie na progu kariery artystycznej: pokazania w teatrze i w telewizji wszystkich pełnospektaklowych sztuk tego pisarza – udało mu się spełnić. Zamknął je imponującą liczbą czternastu wybitnych realizacji dramaturgicznych Norwida. Ale inscenizował również dramaty Różewicza (było ich 18), Wyspiańskiego, Brechta, Szekspira.
Osobnym działem twórczości Kazimierza Brauna jest „budowanie gmachu pamięci Polek emigrantek”. W ciągu 20-tu z górą lat powstał cykl spektakli: scenariusz „American Dreams” opowiada o losach dwóch współczesnych polskich aktorek na obczyźnie, sztuka „Tamara L.” – o wielkiej malarce Tamarze Łempickiej, „Promieniowanie” – o wielkiej uczonej Marii Skłodowskiej-Curie, natomiast o niezłomnej patriotce, więźniarce niemieckich obozów i również uczonej mówi dramat „Karolina Lanckorońska”. Były także przedstawienia o hollywódzkiej gwieździe filmu niemego, Poli Negri, o aktorce i pieśniarce Hance Ordonównie, dużym zainteresowaniem cieszył się monodram „Królowa Emigrantka. Rzecz o Helenie Modrzejewskiej”. O wielkich Polakach tworzących i mieszkających poza Polską również pamiętał, tworząc dwie sztuki o Ignacym Paderewskim („Dzieci Paderewskiego” i „Paderewski wraca”). Większość tych spektakli pisana była dla dwóch znakomitych aktorek, Marii Nowotarskiej i Agaty Pilitowskiej z Salonu Poezji, Muzyki i Teatru w Toronto.
Nagroda dla prof. Kazimierza Brauna przypadająca na okres powszechnego kryzysu wartości w naszym życiu jest tym bardziej znacząca, że twórczość laureata przywołuje norwidowskie cnoty piękna, dobra i prawdy.
Richard John Butterwick-Pawlikowski (ur. w Wielkiej Brytanii 13 marca 1968 r.), brytyjski historyk, badacz dziejów Polski i Litwy w XVIII wieku jest obecnie pracownikiem University College w Londynie. Studiował historię w Cambridge, doktorat uzyskał w Oxfordzie. Jego zainteresowania badawcze obejmują historię polityki, religii, kultury i idei w XVIII wieku. Jest autorem monografii „Poland’s Last King and English Culture. Stanisław August Poniatowski, 1732-1798” (Oxford 1998, polskie wydanie „Stanisław August a kultura angielska, Warszawa 2000), a także innych prac zwartych i zbiorowych oraz rozpraw o Oświeceniu i Anty-Oświeceniu, Kościele katolickim, parlamentaryzmie i monarchii w Rzeczypospolitej Obojga Narodów.
Richard Butterwick pod wpływem ruchu „Solidarność” zainteresował się Polską, z której pochodzą jego przodkowie i wkrótce uległ fascynacji jej historią. Intensywna nauka języka polskiego, studia i badania w archiwach i bibliotekach europejskich sprawiły, że stał się najwybitniejszym znawcą historii Polski okresu Oświecenia.
Niezwykłą książkę napisał o tym, jak w XVIII wieku zniknęło z mapy państwo, które nie było „jakimś pomniejszym księstwem czy miastem-republiką, tylko jednym z największych państw Europy”. Odkrywczą, wyróżniającą się polotem i wyjątkowo atrakcyjną formą, książkę „Światło i płomień. Odrodzenie i zniszczenie Rzeczypospolitej (1733-1795)”, przełożył Michał Ronikier (Kraków 2022, Wydawnictwo Literackie).
„Światło i płomień…” – tak, bez podtytułu, mogłoby się nazywać dzieło literackie. Zaczyna się jak powieść: „W niedzielę 6 maja 1787 roku poranek był chłodny i jasny. Po wodach ogromnej rzeki Dniepr, zasilanych przez topniejące po długiej zimie śniegi i lody, płynęła na południe flotylla siedmiu pałacowych galer i około osiemdziesięciu mniejszych jednostek” (s. 5). Tak o niedalekim spotkaniu rosyjskiej cesarzowej i polskiego króla pisze autor.
Sztuka zajmującego opowiadania, sztuka eleganckiej polemiki. I skróty, i trafne spostrzeżenia: „Rzeczpospolita uległa podziałowi w wyniku decyzji niezadowolonego ze status quo rosyjskiego hegemona, który zapewnił Prusom i Austrii rekompensatę” (s. 17). Wielostronny ogląd sceny. Paradoksy historii. Upadek i odrodzenie. Celne uwagi o ożywieniu umysłowym w drugiej połowie XVIII wieku: „Obejmowało ono edukację, sztukę i naukę, gospodarkę, stosunki społeczne instytucje rządowe, a nawet sposób uprawiania polityki. Tylko nieliczne okresy w dziejach Rzeczypospolitej były tak zdynamizowane przez dyskusje, tak nasycone wydarzeniami i incjatywami jak panowanie Stanisława Augusta” (s. 18). Dar odczuwania historii, wrażliwość językowa, pasja szczegółu. Jak trafnie potrafi autor zilustrować tamten czas.
Zajmująca i odkrywcza rozprawa angielskiego profesora poświęcona osiemnastowiecznej Polsce (ściślej: „państwom Rzeczypospolitej”) nawiązuje do najlepszych tradycji europejskiego dziejopisarstwa, do czasów, kiedy pisarze historyczni umieli połączyć wiedzę z intuicją badawczą i artyzmem, kiedy nauka była bliska literaturze.
Uroczystość wręczenia nagród odbędzie się w Londynie, w lutym 2024.
Jury ZPPnO
