lis 10, 2023
KBBDwudniowe sympozjum poświęcone życiu i działalności Krystyny Bednarczyk, odbyło się w systemie brydowym 18–19 listopada 2023 r. – POSKu w Londynie oraz na platformie ZOOM.
Sympozjum pt. “Krystyna Bednarczyk i Jej Oficyna” organizowane były przez Ośrodek Badań Dziedzictwa Emigracji Polskiej (OBeDEP) Związku Pisarzy Polskich na Obczyźnie (ZPPnO) we współpracy z University College London School of Slavonic and East European Studies (UCL SSEES) oraz z Polskim Uniwersytetem na Obczyźnie (PUNO).
Niektóre uczestniczki sympozjum: dr Katarzyna Zechenter, Elżbieta Smoleńska, dr Justyna Gorzkiwicz, prezes ZPPnO Regina Wasiak-Taylor i Mieczysława Wazacz
Wydarzenie to inauguruje projekt UNVEILING THE HERITAGE: KRYSTYNA BEDNARCZYK (1923–2011) –– POLISH POET AND CO-FOUNDER OF POETS AND PAINTERS’ PRESS IN LONDON’ finansowanego przez The National Lottery Heritage Fund.
Więcej na temat projektu w zakładce “Projekt o Krystynie Bednarczyk”.
Szczegółowy program konferencji:
KRYSTYNA BEDNARCZYK AND HER POETS AND PAINTERS-Programme
Więcej szczegółów o projekcie oraz wydarzeniach towarzyszących obradom
O programie poetycko-muzycznym w oparciu o poezję Krystyny i Czesława Bednarczyków: https://www.facebook.com/
O międzypokoleniowych warsztatach literacko-plastycznych inspirowanych twórczością Krystyny Bednarczyk:
https://www.facebook.com/
W załączniku pdf z aktywnym linkiem do zpisów na warszaty, wklejamy go również tutaj: https://forms.office.com/e/
Dla Krystyny Bednarczykowej
Dwudniowe sympozjum poświęcone Krystynie Bednarczyk z okazji stulecia jej urodzin odbyło się w dniach 18-19 listopada 2023 r. w POSK-u. Nosiło tytuł „Krystyna Bednarczyk i Jej Oficyna”, a zostało zorganizowane przez Ośrodek Badań Dziedzictwa Emigracji Polskiej (OBeDEP) przy Związku Pisarzy Polskich na Obczyźnie (ZPPnO) we współpracy z University College London, School of Slavonic and East European Studies (UCL SSEES) wraz z Polskim Uniwersytetem na Obczyźnie (PUNO).
Krystyna Bednarczyk (1923-2011) wraz z mężem Czesławem (1912-1994) założyła w Londynie w 1949 roku wydawnictwo, czyli Oficynę Poetów i Malarzy OPiM, zarejestrowane jako Poets and Painters Press. Oficyna funkcjonowała do 2011, a więc przez 62 lata, i wydała imponującą liczbę książek – przeszło 800 tytułów. Od jedenastu lat, a dokładnie od 16 października 2012 dokumentacja związana z OPiM, a także obfita korespondencja osobista jak i ta związana z wydawnictwem, ma swoje nowe miejsce w Katedrze Edytorstwa i Nauk Pomocniczych UJ jako „Pracownia – Archiwum Oficyny Poetów i Malarzy”, co umożliwia prowadzenie dalszych badań nie tylko o charakterze edytorskim, ale także badań nad historią kultury polskiej emigracji w Wielkiej Brytanii.
Celem listopadowego sympozjum było nie tylko uhonorowanie setnej rocznicy urodzin Krystyny Bednarczykowej, ale także przedstawienie jej jako postaci niesłychanie ważnej dla powojennej emigracji, jako poetki, wydawcy i edytora. Hybrydowe spotkanie naukowe otworzyli w kolejności: Regina Taylor-Wasiak, prezes ZPPnO, prof. Włodzimierz Mier-Jędrzejowicz, rektor PUNO oraz prof. Richard C.M. Mole, dyrektor Wyższej Szkoły Slawistycznej na UCL.
Pierwsza sesja poświęcona była dziedzictwu kulturalnemu pozostawionemu przez Krystynę Bednarczyk. Regina Wasiak-Taylor zabrała widzów na ciekawy spacer po południowej Anglii, a więc śladami życia i działalności poetki, tworząc pierwszą tego typu mapę wędrówki Krystyny i Czesława „za chlebem”, ale zawsze w służbie książki. Obejmował ten spacer przypomnienie historycznych miejsc takich jak: Dom Pisarza na „Finczlejowie”, czyli przy ulicy Finchley Road pod numerem 312, polski szpital dla psychicznie chorych w Mabledon, czy brytyjską niszę poetycką początku lat 50. XX wieku w Tunbridge Wells, aż wreszcie najważniejszy od 1954 adres Oficyny, tzw. „Drukarnię pod Mostem” (146 Bridge Arch, Sutton Walk w Londynie). W czasie późniejszej dyskusji prowadzonej przez dr Zechenter, okazało się, że mapa założycieli OPiM ma jeszcze kilka nowych, mało znanych adresów.
Prof. Ewa Lewandowska-Tarasiuk w wystąpieniu „Poetyckie światy Krystyny Bednarczyk” omówiła wciąż niezbyt dobrze znaną poezję współzałożycielki Oficyny oraz podkreśliła bogactwo intelektualne jej wierszy, jak też ich poetyckość. W trzecim wystąpieniu, „Artystyczna triada – Bednarczykowie i Feliks Topolski”, dr Justyna Gorzkowicz skupiła się na owocnej współpracy artystycznej Bednarczyków z Feliksem Topolskim, polskim malarzem mieszkającym w Londynie od 1935. W latach od 1953 do 1979 Oficyna wydawała na szarym papierze pakowym „Kroniki Topolskiego” (Topolski’s Chronicle); kroniki, w których Topolski na bieżąco prezentował historię i tworzył wizualne komentarze do rozgrywających się na świecie wydarzeń. „Kronika” ukazywała się w nakładzie ok. 2000 egz. jako dwutygodnik i wciąż stanowi unikalne źródło wiedzy historycznej, socjologicznej jak i kulturalnej okresu powojennego.
W kolejnym wystąpieniu, Justyna Wysocka z UJ ze swadą omówiła historię poszukiwania miejsca dla archiwum Oficyny, ponieważ Krystyna Bednarczykowa zawsze uważała, że archiwum powinno znaleźć się w Polsce i służyć przyszłym pokoleniom. Pierwszą sesję zakończyła wypowiedź prof. Janusza Gruchały, który jest dyrektorem Archiwum OPiM na UJ. Mówił on o niedoszłym wspólniku Oficyny, poecie Janie Brzękowskim, który zamierzał zainwestować w Oficynę jako partner. Jakkolwiek ze współpracy niewiele wyszło, Brzękowski pozostał przyjacielem Bednarczyków, często u nich drukował swoje książki, był także stałym współpracownikiem kwartalnika „Oficyna Poetów”
Druga sesja sympozjum zatytułowana „Errata do biografii” to film z 2008 w reżyserii Grzegorza Brauna oraz Pawła Suchty. Autorami zdjęć do filmu byli Andrzej Adamczak i Marek Borzęcki (zaproszony do udziału w sympozjum), a autorem scenariusza Grzegorz Braun. Trwający 25 minut film dokumentalny opowiada historię wydawnictwa. Jego narratorem jest starsza już „pani drukarz, zecer i wydawca”, czyli Krystyna, która opowiada również o swojej miłości do męża, o ich poznaniu się we Włoszech w armii gen. Andersa, o wspólnych marzeniach i staraniach, aby stworzyć wydawnictwo w Londynie, które łączyłoby wydawanie poezji z malarstwem; mówiła też o licznych kłopotach, które musieli pokonać.
Ostatnia trzecia sesja, czyli „Przyjaciele i koledzy o Krystynie” dotyczyła jej życia osobistego. Wspomnienia Caryl Topolski, przyjaciółki Krystyny, odczytała dr Gorzkowicz. Następnie Mieczysława Wazacz, która drukowała swoje opowiadania i utwory dramatyczne w OPiM opowiedziała o warsztacie edytorskim Oficyny, ręcznie wykonywanych drukach, wysokiej jakości papierze, unikalnych ilustracjach. Magdalena Czajkowska, tłumaczka tomiku wierszy Krystyny Bednarczyk Nie- docałowane szczęście i jednocześnie wieloletnia jej przyjaciółka, mówiła o warszawskich latach Bednarczykowej, o żalu, że nie była w stanie wziąć udziału w powstaniu warszawskim, ponieważ wcześniej ciężko zachorowała na płuca i przeleżała powstanie w szpitalu i w domu. Po wojnie została członkiem WiNu i – jako kurier- i udało się jej przejść na Zachód. Basia Rostworowska, córka pisarza Jana Rostworowskiego, pracowała przez jakiś czas w drukarni „Pod mostem”, przekazała garść szczegółów na temat samego miejsca, mówiła też o przyjaźni i pomocy, jaką jej rodzina otrzymała od Krystyny i Czesława. Dużo nowych faktów padło w relacji sąsiadów państwa Bednarczyków, małżeństwa Emmy i Davida Robinsonów, którzy zajęli się pozostawionym przez nich księgozbiorem (nie obejmującym wydawnictw OPiM), w którym znalazło się kilkaset książek z imiennymi dedykacjami od wielu autorów polskich i obcych. Książki te (800 tytułów) znalazły miejsce w The British Library. Z Nowego Jorku nadesłała wspomnienie Anna Frajlich z wyważonymi komentarzami na temat znaczenia Oficyny dla kultury literackiej polskiej diaspory.
Wieczorem, odbył się recital poetycki „Krystyna i Czesław. Dziennik liryczny” z tak dobranymi wierszami obojga, że stał się rozmową między nimi o miłości, szczęściu, rodzinnym domu, starzeniu na emigracji… Scenariusz do tego programu był dziełem Reginy Wasiak-Taylor, wiersze czytała Renata Chmielewska i Adam Hypki, a niekonwencjonalną oprawę muzyczną przygotowała Ewa Hurt i Jurand Jakub Zygadło.
W drugim dniu sympozjum odbyły się warsztaty artystyczne inspirowane poezją Krystyny Bednarczyk zatytułowane „Lustra”. Były to dwujęzyczne zajęcia literacko-plastyczne, prowadzone przez znaną londyńską artystkę emigracyjną Joannę Ciechanowską. Uczestnicy warsztatów, w oparciu o własną interpretację wybranego przez siebie wiersza Krystyny Bednarczykowej tworzyli ilustracje.
Należy też wspomnieć o przepięknie wykonanym programie-druczku sympozjum, który był utrzymany w poetyce Oficyny, a został zaprojektowany przez dr Justynę Gorzkowicz oraz Jarosława Soleckiego z Blue Point Art. Kolory programu sympozjum: żółtawo-złoty, fioletowy i niebieski, podobnie jak użyta w broszurce czcionka oraz fakt, że kartki programu nie były ani zszywane, ani sklejane (analogia do pierwszych tomików wierszy wydawanych przez Oficynę), plastycznie wzbogaciły cały program. Przepiękne logo Oficyny zostało po wielokroć wyeksponowane, a przypomnijmy, że jego autorem jest Zygmunt Turkiewicz, znany w Londynie dzięki gwaszom i wyjątkowym kolažom. „Rozeta […] stała się nie tylko znakiem rozpoznawczym Oficyny, ale poniekąd także synonimem liryczno-pla- stycznej tożsamości duetu Bednarczyków”, napisała w druczku Justyna Gorzkowicz. Biorąc pod uwagę, że pamiątkowa broszura zawierała także wiersze Krystyny i Czesława Bednarczyków zarówno po polsku jak i po angielsku, uczestnicy sympozjum otrzymali namiastkę tomiku, przypominającego pierwsze publikacje Oficyny. A samo sympozjum było nie tylko uhonorowaniem działalności Krystyny Bednarczyk i Oficyny, ale także całego pokolenia, które postrzegało swoje życie poprzez obowiązki wobec Polski i polskiej kultury.
Katarzyna Zechenter, „Tydzień Polski”, 22.12.2023.
