„Secret Love Letters – Poland 1982”

Londyńskie wydawnictwo Palewell Press opublikowało wspomnieniową książkę „Secret Love Letters – Poland 1982” autorstwa Anny Marii Mickiewicz i Tomasza Mickiewicza. Publikacja zawiera unikalną dokumentację z okresu stanu wojennego w Polsce. Tajnie przekazywane listy, wspomnienia, eseje, zdjęcia i wiersze Anny Marii Mickiewicz.

O książce tej pisze David Clark:

Listy z wewnętrznej emigracji

Dawno utracone listy, pamiętniki, pocztówki, zdjęcia i ich ponowne odkrycie od dawna fascynują, ponieważ pod wieloma względami przypominają kapsuły czasu. Takie kapsuły czasu są tylko fragmentami większej historii, ale też rzucają światło o konkretnym momencie w historii, widzianym przez pryzmat uczestników tej opowieści. W książce „Secret Love Letters” ukazuje nam się dwoje zakochanych, rozdzielonych przez wprowadzenie stanu wojennego w Polsce 13 grudnia 1981 roku. Komunikują się potajemnie, tak by ich listy nie zostały przechwycone przez państwowe służby bezpieczeństwa, które wszędzie miały oczy i uszy. Oboje byli wówczas aktywnie zaangażowani w ruch oporu robotniczego i studenckiego, zarówno w Lublinie, jak i na wielu innych uczelniach. Po wprowadzeniu stanu wojennego Tomaszowi udało się uniknąć aresztowania roku akademickiego spędza w ukryciu, głównie w Warszawie, przemieszczając się między dziesiątkami „bezpiecznych” domów. Posiada na szczęście zaufanego przyjaciela z czasów szkolnych, który staje się kurierem. Tajnymi drogami przekazuje listy między Anną a Tomaszem. Książka ta wtajemnicza nas w niektóre z tych listów, przeplatane cudownie sugestywnymi wierszami Anny.

Listy Tomka zaczynają się bardziej rzeczowo, opisując, jak śpią w pokoju pięć lub sześć osób i trudno mu znaleźć prywatność, czy napisać list. Wkrótce jednak na pierwszy plan wysuwają się jego uczucia, jak tęskni za nią i pojawia się tęsknota za dniem, w którym „będziemy żyć normalnie”. Listy Ani są bardziej otwarte opisują głównie jej uczucia. W jednym z listów pisze, że chce, aby wiedział, jak myśli i czuje się, i jak niepokojące jest wszystko wokół niej, cały czas pod obserwacją tajnej policji. Zamiast tego słucha amerykańskich ballad, by się uspokoić, wykrzykując, że samo pisanie listów ją uspokaja i przynosi radość.

Chociaż listy dają nam wgląd w ich wewnętrzne życie w trudnych warunkach, cieszę się, że książka zawiera dwa eseje, z których każdy w bardzo charakterystyczny sposób dostarcza nam szerszego kontekstu, w którym akcja się toczy. Nie szerszy kontekst historyczno-polityczny, ale bardziej osobiste i przyziemne realia dnia codziennego, jak stan wojenny wpłynął na ludzi w terenie, zarówno indywidualnie, jak i zbiorowo. Esej Anny Marii Mickiewicz jest dziełem refleksyjnym, pięknie warsztatowo napisanym. Przeprowadza wywiady z ludźmi, pytając o ich wspomnienia. Oni pamiętają, że stali w kolejkach po kartki żywnościowe i wynikający z tego handel wymienny. Ale pamiętają też o nieustannym strachu przed milicją i tajnymi służbami, które rządziły. Anna podsumowuje te osoby i ich refleksje jako pokolenie niedostatku i pokolenie ze złamanymi marzeniami. Nie tylko złamane obietnice ówczesnego reżimu, ale także złamane obietnice składane przez kolejnych i obecnych polityków, którzy przejęli tę historię oporu i zawłaszczyli ją. Anna Mickiewicz oświadcza, że ​​powinna uhonorować i rzeczywiście uczcić tych, którzy ponieśli prawdziwe trudy i narażali swoje życie w imię lepszej przyszłości. Cieszę się również, że oddaje należne uznanie tym brytyjskim przyjaciołom „Solidarności”, którzy udzielili istotnego wsparcia w zakresie wysyłania środków medycznych i humanitarnych do Polski, często w konwojach (podobnie jak obecność prasy międzynarodowej, trzeba dodać), zapewniając bardzo potrzebne wsparcie moralne i materialne dla ruchu „Solidarności”.

Esej Piotra Rogoyskiego ma zupełnie inny charakter. Piotr, który pełnił rolę pośrednika, odbierającego listy między Tomkiem w Warszawie a Anią w Lublinie, opisuje różne sposoby podróżowania między dwoma miastami: pociągiem, autobusem, autostopem czy prywatnym samochodem. To, co jest tak niezwykłe, to sposób, w jaki uchwycił drobiazgi codziennego życia, sposób ubierania się ludzi, powolny pociąg, najlepsze miejsca do rozpoczęcia autostopu, napotkanych ludzi i przygody. Znowu dostrzegamy codzienne życie i sytuacje to, jak ludzie reagowali i wchodzili w interakcje w tym trudnym czasie. Niemal czujemy, że podróżujemy razem z nim. To też rozbudziło we mnie chęć przeczytania niektórych opowiadań Marka Nowakowskiego o ówczesnym życiu codziennym, portretów zwykłych ludzi w stanie wojennym, które ukazywały się w odcinkach w podziemnych tygodnikach i do których nawiązuje w swoim eseju Anna Mickiewicz.

Mickiewicz Anna Maria, Mickiewicz Tomasz, Secret Love Letters – Poland 1982, Palewell Press (London 2021), ISBN 978-1-911587-52-1

ej